'If I could have one wish for my own sons, it is that they should have the courage of women'.
Adrienne Rich
Deze dagen is het vijftien jaar geleden dat in Rwanda zich één van de grootste drama's van de 20ste eeuw voltrok. Op 3 maanden tijd werden honderdduizenden, bijna één miljoen mensen brutaal vermoord. In de jaren sindsdien zijn er in het gebied van de Grote Meren nog meerdere miljoenen mensen om het leven gekomen door oorlog, burgeroorlog, ziekte, honger.
Gisteren vond in het 'Stilte-centrum' van onze universiteit een herdenkingsplechtigheid plaats. Het initiatief ging uit van onze collega Anne-Marie de Brouwer, die ook voorzitter is van Mukomeze ('Empower her'), een stichting die zich inzet voor het lot van de honderdduizenden vrouwen die tijdens de genocide slachtoffer werden van sexueel geweld.
In het nokvolle Stilte-centrum werd gisteren een boek voorgesteld met foto's en getuigenissen van zeventien slachtoffers. Ook werd de foto-tentoonstelling geopend, die de komende maand in het centrum te bezichtingen is. Rianne Letschert en Jennifer Jun, een studente aan onze faculteit, lazen twee getuigenissen van slachtoffers voor. De Rwandese ambassadeur in Nederland, Jean Pierre Bizimana, sloot de bijeenkomst met een toespraak.
De genocide van 1994 één van de grootste drama's van de 20ste eeuw, en daarmee van de menselijke geschiedenis noemen, is zeker geen overdrijving. Niet alleen omwille van het aantal slachtoffers en de brutaliteit waarmee alles gebeurde, maar ook omdat het gebeurde in een tijd en omstandigheden dat het had kunnen worden vermeden, of althans ingeperkt. Degenen die de macht hadden en hebben om in te grijpen, stonden erbij, keken ernaar en draaiden zich om. Als Belg weet ik waarover ik spreek.
Deze gebeurtenissen herdenken is dan ook belangrijk omdat wat in Rwanda gebeurt zich vandaag op andere plaatsen en op andere schalen herhaalt. Het is bovendien noodzakelijk aan een instelling die claimt 'to understand society'. De ernst van onze poging om dat te doen wordt wellicht nog het meest gemeten aan de mate waarin we bereid zijn ook het onbegrijpelijke onder ogen te komen.
Niemand ging gisteren onberoerd buiten. Maar wat me het meeste trof is hoe deze vrouwen, 'these survivors who were killed' om de titel van het boek te parafraseren, toch weer rechtveren en proberen zin en betekenis aan hun leven te geven.
Prof. Randall Lesaffer
Randall R.C. Lesaffer (1968, Brugge) studeerde rechten en geschiedenis aan de Universiteit Gent en de K.U. Leuven. In Leuven promoveerde hij in 1998 tot doctor in de rechten op een proefschrift over vredes- en alliantieverdragen van de 15e tot de 20e eeuw. Sinds maart 1999 is hij hoogleraar rechtsgeschiedenis in Tilburg, waarbij hij zich richt op de geschiedenis van het volkenrecht van de 15e tot de 18e eeuw. Lesaffer geldt als een internationale autoriteit op dit gebied. In 2008 werd hij benoemd tot decaan van de Faculteit Rechtswetenschappen.